Deve dikeni, bileşikgiller familyasından bazı dikenli bitkilerin ortak ismidir. Deve kengeli, Meryemana dikeni, Sütlü kengel, Akkız, Deve kengeri, Kengel, Uslu kenger, Şevkülmeryem, Atdikeni, Eşek dikeni, Eşek kömürdeği, Gengel, Karayanrik, Kibbun ve Kılıç püskülü olarak da anılmaktadır.

Deve dikeni, yol kenarlarında ve ekili olmayan tarlalarda görülen, iki yıllık ömrü olan otsu bir bitkidir. Boyu 30-100 cm arasında değişir. Başçıkları, dikenli ve açık yeşil renkli yapraklar ile mor renkli küçük çiçeklerden meydana gelir. Meyvelerinin ya da tohumlarının ucunda beyaz bir tüy vardır. Papatyagiller familyasındandır. Çiçekleri yaz aylarında açmakla birlikte renkleri genellikle beyaz ve sarıdır. Ülkemizde sıklıkla kendiliğinden yetişen bir bitki türüdür. Anavatanının Afrika olduğu düşünülürken, bugün yayılım gösterdiği coğrafya Akdeniz'dir. Marmara Bölgesi ve Ege Bölgesinde de yaygın olarak görülmektedir. Kendine has ve güzel bir kokusu vardır.

Kökten gövdeye, dallara, yapraklara, çiçek tomurcuklarına ve tohumlara varıncaya dek her yeriyle yenebilir bir bitkidir. Kök, gövde ve yan sürgünler suda haşlanıp salata yapılarak ya da et yemeklerinin içine sebze olarak eklenerek tüketilebilir. Gövde tazeyken soyularak çiğ de yenebilir. Çiçek tomurcukları enginara benzer lezzetiyle tüketilir. Tohumlarından yağ çıkarılır ya da kavrularak kahve yerine içilebilir.

Devedikeninin toprak üstü bölümlerinin iştah açıcı, idrar söktürücü, ateş düşürücü ve romatizma ağrılarını azaltıcı etkisi mevcuttur. Meyveleri karaciğer hastalıklarına karşı kullanılır. Körpe gövdeleri de kabuğu soyulduktan sonra çiğ olarak yenebilir. Devedikeni bileşiminde karaciğeri koruyucu etken maddeler; flavonolignanlar, silymarin, taxifolin, quercetrin, albümin, müsilaj, sabit yağ ve acı maddeler bulunmaktadır.

Vücudu zararlı ve zehirli maddelerden arındırıcı, karaciğer hücrelerinin rejenerasyonu konusunda etkili, safra salgılarını artırıcı ve antidepresif özelliklere sahiptir. Bitkinin içerdiği etkin maddeler sayesinde, karaciğer yağlanması durur. Bu anlamda bitki, karaciğeri korur. Hepatit ve sarılık hastalıklarına karşı ya da aşırı alkol tüketimi nedeniyle oluşan siroz gibi hastalıklarda devedikeni tohumu çayı etkilidir. Batıdaki eczanelerde, karaciğer tedavisinde "marianon" adı ile bulunabilmektedir.

Deve dikeni çoğunlukla Akdeniz, Karadeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinde yetişir. En uzun boylu diken cinsidir. Sıklıkla güneşli yol kıyılarında ve tarlaların arasındaki yolların kıyılarında yetişir. Yaprakları soluk yeşil renkli, beyaz damarlı, kenarları derin dişli ve dikenlidir. Sapın ucunda enginarı andıran mor çiçekleri vardır. Meyveler koyu renkli ve 5-7 mm uzunluğundadır. Ağustos ve Eylül aylarında olgunlaşan meyveler toplanır ve açık havada kurutulur.

Bu bitkinin bileşiminde karaciğeri koruyucu etken maddeler ve kendine has diğer maddeler mevcuttur. Bunlar; flavonolignanlar, silymarin, taxifolin, quercetrin, albümin, müsilaj, sabit yağ ve acı maddelerdir. Meryemana Dikeni ekstreleri %70–80 silymarin içermesinden dolayı antioksidan etki göstererek karaciğeri serbest radikallerin zararlarından korur. Aynı zamanda karaciğer hormonlarının ilaçların ve kimyasalların detoksifikasyonundan sorumludur. Tohumları; %25–30 sabit yağ, nişasta, tanen ve silymarinler (silybin, silydianin ve silychristin) içermektedir. Silymarin bileşiklerinin karaciğer hücrelerinde ribozomal RNA moleküllerini stimüle ederek protein sentezini artırdığı düşünülmektedir. Aynı preparatlar mantar zehirlenmelerinde amonitin ve pholloidin alkaloidlerinin karaciğerde zehir etkisini önleyici olarak da kullanılmaktadır. Meryemana Dikeni bitkisinde bu maddeler yanında, tyramin, flavonoid, histamin, reçine, amin, albümin ve agmatin maddeleri de bulunmaktadır. Karaciğeri koruyucu etken maddeler kompleksi, üç flavonolignan'dan oluşan silymarindir. Acı maddeler ise taxifolin, quercetrin, sabit yağ, albümin ve müsilajdır.